Eşik değer ne demektir?
4734 sayılı Kanun Kapsamındaki İdarelerin Yapım İşleri , Mal Alımı, Hizmet Alımı ve Danışmanlık alımları esnasında ihaleye çıkmadan belirlenen, ilan ve davet süresi, itiraz bedeli, mühendislik diploma yıllık ücretleri vb. kuralların dayandığı parasal limitleri gösteren değere kısaca eşik değer ve parasal limitler denmektedir.
Eşik değer ve parasal limit kavramının ortaya çıkışı
İhalelerde, açıklık ve rekabetin gerçekleşmesini ve sorumluluk taşıyan düzgün tekliflerin oluşabilmesi için istekli olabilecek firmalara yeterli hazırlık süresinin tanınmasını sağlamak amacıyla, Avrupa Birliği ihale mevzuatındaki ilan süreleri de dikkate alınarak, eşik değerlere ve ihale usullerine göre farklı ilan süreleri belirlenmiştir. Ayrıca daha çok isteklinin ihalelere katılabilmesi amacıyla, günümüz teknolojilerinden yararlanmak üzere bilgi işlem ağı veya elektronik haberleşme (internet) yoluyla ilana da imkân tanınmıştır.
Avrupa Birliği müktesebatında yer alan eşik değer uygulamasıyla paralellik sağlamak amacıyla; ilan süreleri ve kuralları ile ihalelerde yerli isteklilerle ilgili düzenlemelerde esas alınmak üzere, kanun kapsamındaki işlerin türüne ve kuruluşların yapısına göre farklı parasal limitler belirlenmiştir.
4734 sayılı Kanunun 8. maddesi ile ilgili Genel Kurul aşamasında önerge ile getirilen eşik değer ve parasal limitler ile ilgili değişikliğin gerekçesi; “ Dünya Ticaret Örgütü üyeleri olan; ABD ve Güney Kore’de eşik değerler 20 milyon ABD Doları civarındadır. Yerli firmaların ileri teknolojilere uyum sağlamaları ve sermaye yapılarının güçlendirilmesi için teknolojik gelişme vb. konularda korunması için.” şeklindedir.
4734 sayılı Kanunda öngörülen sınırlar Avrupa Birliği ve Dünya Ticaret Örgütü düzenlemelerine uyumlu hale getirilmiştir.
Özetlemek gerekirse eşik değer ve parasal limitler kavramı DTÖ ve AB uyum yasaları kapsamında hazırlanarak 4734 sayılı Kanunda yasal işlev kazandırılmıştır.
Eşik değer ve parasal limitlerin güncellenmesi nasıl yapılır?
Güncelleme her yıl Ocak ayında Kamu İhale Kurumu tarafından güncellenerek resmi gazete’ de yayınlanır. Güncelleme yapılırken, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan bir önceki yılın Aralık ayı Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yıllık değişim oranındaki artış kadar yükseltilerek güncellenmektedir. Mevcut eşik değer ve parasal limitler her yılın OCAK ayının 31. gününe kadar geçerlidir.
Eşik Değer ve Parasal Limitlerin Kamu Alımlarına Etkisi
Kamu Kurum ve Kuruluşları, Mal, Hizmet, Danışmanlık ve yapım işleri alımlarına doğrudan etki eden bu değerleri detaylı olarak aşağıdaki başlıkları altında inceleyeceğiz. Bu limitler hem Kamu tarafını hem de yüklenicileri direkt olarak parasal olarak etkilemektedir.
- Doğrudan Temin Limitleri
- Mezuniyet Belgesi iş deneyim tutarı
- İhale İtiraz Bedelleri
- Yeterlilik Kriterleri
Eşik değer ve parasal limitler doğrudan temin ilişkisi
Doğrudan temin usulü, Kanunda belirtilen hallerde ihtiyaçların, idare tarafından davet edilen istekli firmaların teknik şartname ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin yöntemi ile ihale edilmesidir. Doğrudan temin ihale usulünde limitler, Eşik Değerler ve Parasal limitlerde belirtilen sınırlarda kalmak kalmak koşuluyla ihale edilebilmektedir. Doğrudan temin limiti, her yıl eşik değerler ile birlikte yayınlanmaktadır.
Doğrudan temin limiti eşik değer ilişkisi
Eşik değerler ve parasal limitlerde, Doğrudan temin limiti 2 kısıma ayrılmaktadır.
- Büyükşehir Belediyeleri Doğrudan temin alım limiti
- Diğer Belediyeler Doğrudan temin alım limiti
Bu limitlerin üzerine çıkması halinde doğrudan temin usulü kullanılamaz. Ayrıca doğrudan temin limitinin altında kalması alımın için parçalara bölünmesi kanunen yasaktır.
Doğrudan temin limiti istatistikleri
| YILLAR | BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE | DİĞER BELEDİYE SINIRLARI |
| 2023 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 431.810,00 TL | 143.845,00 TL |
| 2022 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 218.395,00 TL | 72.752,00 TL |
| 2021 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 121.405,00 TL | 40.443,00 TL |
| 2020 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 97.008,00 TL | 32.316,00 TL |
| 2019 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 90.358,00 TL | 30.101,00 TL |
| 2018 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 67.613,00 TL | 22.524,00 TL |
| 2017 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 58.555,00 TL | 19.507,00 TL |
| 2016 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 53.261,00 TL | 17.744,00 TL |
| 2015 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 50.385,00 TL | 16.786,00 TL |
| 2014 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 47.373,00 TL | 15.783,00 TL |
| 2013 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 44.287,00 TL | 14.755,00 TL |
| 2012 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 43.228,00 TL | 14.403,00 TL |
| 2011 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 38.144,00 TL | 12.709,00 TL |
| 2010 Yılı Doğrudan Temin Limiti | 35.037,00 TL | 11.674,00 TL |
Yukarıdaki tablo incelendiğinde, Türkiye İstatistik Kurumu verileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarının aynı hizmeti alabilmesi için ödeyeceği fark ortaya çıkmaktadır. Bu tablo aynı zamanda Ülkemizin ekonomik durumu göstermektedir.
Eşik değer ve parasal limitler mezuniyet belgesi ilişkisi
Kamu İhale Kanunu 62. maddesinde, mühendis ve mimarların mezuniyet belgeleri iş bitirme yerine geçmektedir. Bu yüzden bu tutarların hesaplamasında Eşik Değerler ve Parasal Limitler‘ in ekonomik olarak önemi ortaya çıkmaktadır. Mühendis ve mimatların her yıl iş bitirme tutarları mezuniyet belgelerinin yıl sayısının eşik değer ve parasal limitlerdeki tutarın çarpılmasıyla ortaya çıkan rakam iş bitirme belgesi olarak kabul edilmektedir.
| S.NO | YILLAR | MEZUNİYET BELGE / İŞ DENEYİM TUTARI |
| 1 | 2023 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 1.597.917,00 TL |
| 2 | 2022 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 808.172,00 TL |
| 3 | 2021 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 449.259,00 TL |
| 4 | 2020 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 358.977,00 TL |
| 5 | 2019 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 334.368,00 TL |
| 6 | 2018 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 250.201,00 TL |
| 7 | 2017 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 216.681,00 TL |
| 8 | 2016 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 197.091,00 TL |
| 9 | 2015 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 186.445,00 TL |
| 10 | 2014 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 175.297,00 TL |
| 11 | 2013 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 163.875,00 TL |
| 12 | 2012 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 159.957,00 TL |
| 13 | 2011 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 141.143,00 TL |
| 14 | 2010 Yılı Mezuniyet Deneyim Tutarı | 129.644,00 TL |
Kik itiraz bedelleri eşik değer ve parasal limit ilişkisi
4734 sayılı Kanuna göre ilan edilen ihalelerde, Kamu İhale Kurumuna ihale dokümanı ve/veya ihale ile ilgili itiraz edebilmek için ciddi bir tutarda itiraz bedelleri ödenmektedir. Bu yatırılan itiraz bedelleri haklı olup olmanıza bakılmaksızın geri iadesi (fazla yatırma hariç) mümkün değildir. Kamu İhale Kurumunun başlıca ilandan sonraki gelir kaynağıdır. Söz konusu itiraz bedellerinin tutarı her yıl eşik değerler ile birlikte yayınlanan parasal tutarlarla birlikte güncellenmektedir. Aşağıdaki tabloda yıllara ait ihale itiraz bedelleri detaylı şekilde tablo halinde sunulmuştur.
| D Kategorisi | C Kategorisi | B Kategorisi | A Kategorisi |
| 0,00 TL – 4.557.797,00 TL | 4.557.797,00 TL – 18.231.255,00 TL | 18.231.255,00 TL – 136.734.452,00 TL | 136.734.452,00 TL üstü |
| 27.322,00 TL | 54.677,00 TL | 82.018,00 TL | 109.370,00 TL |
| D Kategorisi | C Kategorisi | B Kategorisi | A Kategorisi |
| 0,00 TL – 2.305.178,00 TL | 2.305.178,00 TL – 9.220.744,00 TL | 9.220.744,00 TL – 69.155.600,00 TL | 69.155.600,00 TL üstü |
| 13.819,00 TL | 27.654,00 TL | 41.482,00 TL | 55.316,00 TL |
| D Kategorisi | C Kategorisi | B Kategorisi | A Kategorisi |
| 0,00 TL – 2.1.281.438,00 TL | 1.281.438,00 TL – 5.125.768,00 TL | 5.125.768,00 TL – 38.443.271,00 TL | 38.443.271,00 TL üstü |
| 7.682,00 TL | 15.373,00 TL | 23.060,00 TL | 30.750,00 TL |
2022 yılı eşik değer ve yeterlilik kriterleri ilişkisi
Kamu ihale Kanunun’ da belirtilen yeterlilik kriterlerinin belirlenmesinde eşik değerler 3 kısımdan oluşmaktadır. Bu kısımlar;
- Mal ve Hizmet Alımları – Genel Bütçeli İdareler
- Mal ve Hizmet Alımları – Diğer İdareler
- Yapım İşleri
| Yaklaşık maliyet ile eşik değerin oranları | Mesleki faaliyetini sürdürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belge | İş deneyim belgesi | Ekonomik ve mali yeterliğe ilişkin belgeler | Kalite ve Çevre Yönetim Sistem Belgesi |
| Yaklaşık maliyeti eşik değerin onda birine kadar olan işlerin ihalelerinde | İstenilmesi zorunludur. | İstenilmesi zorunludur. | İstenilemez. | İstenilemez. |
| Yaklaşık maliyeti eşik değerin onda birinden eşik değerin yarısına kadar olan işlerin ihalelerinde | İstenilmesi zorunludur. | İstenilmesi zorunludur. | İstenilebilir. | İstenilemez. |
| Yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısı ile eşik değer arasındaki işlerin ihalelerinde | İstenilmesi zorunludur. | İstenilmesi zorunludur. | İstenilmesi zorunludur. | İstenilebilir. |
| Yaklaşık maliyeti eşik değerin üzerinde olan işlerin ihalelerinde | İstenilmesi zorunludur. | İstenilmesi zorunludur. | İstenilmesi zorunludur. | İstenilebilir. |
| Yaklaşık maliyet ile eşik değerin oranları | Kanunun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde hizmet alımları için öngörülen üst limit tutarının altında kalan hizmet alımı ihaleleri ile yaklaşık maliyetine bakılmaksızın taşımalı ilköğretim kapsamında yapılan öğrenci taşıma işleri ve sigortacılık hizmet alımı işlerinde | Yaklaşık maliyeti 4734 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde hizmet alımları için öngörülen üst limit tutarı ile eşik değer arasında olan ihalelerde | Yaklaşık maliyeti eşik değere eşit veya bu değerin üzerinde olan ihalelerde | Yaklaşık maliyeti 4734 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde hizmet alımları için öngörülen üst limit tutarının dört katının altında kalan ve hizmet alımı ihalesiyle gerçekleştirilen danışmanlık hizmet alımlarında | Yaklaşık maliyeti eşik değere eşit veya bu değerin üzerinde olan Muhasebe, mesleki eğitim, fotoğraf, film, fikri ve güzel sanatlara ilişkin hizmet alımı ihalelerinde |
| Mesleki faaliyetini sürdürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler | zorunlu | zorunlu | zorunlu | zorunlu | zorunlu |
| İş deneyimini gösteren belgeler | istenebilir | zorunlu | zorunlu | zorunlu | zorunlu |
Kapasite raporu | istenebilir | zorunlu | zorunlu | zorunlu | zorunlu |
| Kalite ve standarda ilişkin belgeler | İşin niteliği dikkate alınarak istenebilir | İşin niteliği dikkate alınarak istenebilir | İşin niteliği dikkate alınarak istenebilir | İşin niteliği dikkate alınarak istenebilir | İşin niteliği dikkate alınarak istenebilir |
| Ekonomik ve mali yeterliğe ilişkin belgeler | istenemez | İstenebilir | zorunlu | istenemez | İstenebilir |
Yukarıdaki tablolarda yapım ve hizmet alımları ile ilgili ihale yeterlilik kriterlerinin belirlenirken dikkat edilmesi gereken hususlar detaylıca belirtilmiştir.
| S.No | Yıl | Yapım İşleri | Mal ve Hizmet Diğer İdareler | Mal ve Hizmet Genel Bütçeli |
| 1 | 2023 | yayınlanmadı. | yayınlanmadı. | yayınlanmadı. |
| 2 | 2022 | 146.815.969,00 ₺ | 6.673.409,00 ₺ | 4.004.034,00 |
| 3 | 2021 | 81.614.303,00 ₺ | 3.709.717,00 ₺ | 2.225.824,00 |
| 4 | 2020 | 60.742.537,00 ₺ | 2.761.007,00 ₺ | 1.656.600,00 |
| 5 | 2019 | 45.452.363,00 ₺ | 2.066.004,00 ₺ | 1.239.599,00 |
| 6 | 2018 | 39.362.920,00 ₺ | 1.789.213,00 ₺ | 1.073.525,00 |
| 7 | 2017 | 35.804.003,00 ₺ | 1.627.445,00 ₺ | 976.465,00 |
| 8 | 2016 | 33.870.025,00 ₺ | 1.539.538,00 ₺ | 923.721,00 |
| 9 | 2015 | 31.844.702,00 ₺ | 1.447.479,00 ₺ | 868.486,00 |
| 10 | 2014 | 29.769.751,00 ₺ | 1.353.164,00 ₺ | 811.897,00 |
| 11 | 2013 | 29.057.835,00 ₺ | 1.320.805,00 ₺ | 792.482,00 |
| 12 | 2012 | 25.640.021,00 ₺ | 1.165.451,00 ₺ | 699.270,00 |
| 13 | 2011 | 23.551.044,00 ₺ | 1.070.498,00 ₺ | 642.299,00 |
Kamu ihale mevzuatına göre kamu kurum ve kuruluşları gerçekleştirecekleri alımları ilana çıkmadan ilgili bölümdeki tabloları inceleyerek gerekli tercihleri yapmaları yasal zorunluluktur. Değerler son 11 yılda neredeyse 7 katına ulaşmıştır. Bu maalesef yaşadığımız bölgenin enflasyon sorununu göz önüne sermektedir.