Aşırı Düşük Sorgulama

---

Aşırı düşük sorgulaması sebebiyle elenmeyin. Firmamız kamu ihalelerine katılan istekli firmalara aşırı düşük sorgulama danışmanlık hizmeti vermektedir. Yapım İşleri, Hizmet ve mal alım ihalelerinde savunma dosyalarını garantili şekilde hazırlıyoruz.

---

Aşırı düşük sorgulama, kabul edilmeden ücret almıyoruz.

---

Aşırı düşük teklif nedir?

Aşırı Düşük Teklif kavramı(aşırı düşük sorgulama), 25.07.2005 tarihinde 25886 sayılı resmi gazete’ de yayınlanan 4734 Sayılı Kamu İhaleleri Genel Tebliği ile Kamu Kurum ve Kuruluşları ihalelerine istekli olarak katılan firmalara tekliflerinin Tebliğ’ de belirtilen formüllerle yaklaşık maliyete göre belirlenmiş bir parasal tutar hesaplanması sonucunda, bu tutarın altında teklif veren isteklilerin, aşırı düşük teklif olarak kabul edileceği ve nasıl aşırı düşük sorgulama dosyası ile açıklama yapılacağı detaylı şekilde belirtilmiştir. 

Aşırı düşük sorgulama nasıl ortaya çıkmıştır?

2000′ li yılların başında ekonomik kriz ile, Kamu tarafından ihalesi yapılan yapım ve hizmet işlerinin fiyatlarında firmalar aşırı derecede tenzilat uygulamaktaydı. Rekabet ortamı inanılmaz boyutlara ulaşmıştı. İlk başlarda Kamu maliyesi için sevindirici gibi gözüken bu durum kısa süre sonra maliyeti çok daha fazla olacak şekilde yan etkileri ortaya çıkmasıyla, Kanun koyucuyu yeni yasa ve yönetmelikler ile bu durumun önüne geçmeye çalışmıştır. O dönemde ortaya çıkan maliyetli yan etkiler şunlar olmuştur;

1. İşlerin yüksek tenzilatlı şekilde ihale edilmesi, rekabeti firmaların finansal ölüme götürmesine yol açtı.
2. Firmalar açısından iş almak çok zor bir hale geldi. İnşaat firmalarının, Ülkemiz’ de büyüme anlamında durma şansı yoktur. Ya büyüyecektir yada batacaktır. Bu durumun ana sebebi, Cumhuriyetin kurulmasından itibaren Kamu sermaye transferinin ana öncüsü inşaat sektörü olması sebebiyle, sermayeye ulaşmak isteyen firmalar her dönem inşaat ihalelerine yoğun ilgi göstermişlerdir. İnşaat işlerinde çok nadir sayılı firmalar haricinde, tüm firmaların sermaye yeterlilikleri yok denecek kadar az seviyededir. (günümüzde de halen aynı durum devam etmektedir.)
3. Firmalar, alabildikleri tüm işleri çek, senet ve kredi ile döndürmektedir. Hatta kabul gören teamüle göre sözleşme bedelinin %10′ u kadar nakit sermaye olması yeter düşüncesi hakimdir. Bu döngü kriz zamanlarında işin içinden çıkılmaz hale gelmesine sebep olmaktadır. Firmaların geçmiş dönemlerindeki bilançolarındaki eksi bakiyeler krize denk geldiğinde zararına bile olsa iş alma mecburiyetlerini iyice arttırmış ve işin yapılabilirliğinden çok işin alınıp, çek ile döndürülüp hakediş finansal olarak kredi gibi kullanılmıştır.
4. Piyasada doların etkisi ile devalüasyon oluşmuş ve tüm malzemeler de aynı miktarda etkilenmiştir. Bu yüzden firmaların tamamı iş alabilmek için, bırakın para kazanmayı maliyetin çok çok altında teklif vererek sözleşme imzalamışlardır. Örnek olarak unutamadığım bir ihaleden bahsedeyim. Bursa Büyükşehir Belediyesinin kanalizasyon yapım işinde firma tam olarak yüzde %95 tenzilat uygulamıştır. Evet kulağa garip gelmekle birlikte, yaklaşık maliyetin sadece %5′ ine söz konusu ihaleyi yapacağını taahhüt etmiştir.
5. Maliyetin altında iş alan firmalar, Kamunun hakkedişleri zamanında ödeme sıkıntısı başlayınca, iyice çıkmaza düşmüş, arkasında işçi alacakları, sgk borcu, vergi borcu, tedarikçilere verilen çek ve senetler ödenememekle birlikte piyasa krizi daha da derinleşmesine sebep olmuştur. 
6. Kamuda işlerin düşük fiyata gitmesi ile birlikte, firmalar para kazanabilmek için yüzyıllardır tüm dünyanın sorunu olan rüşvet, zimmet, irtikap olaylarının başlamasına yol açarak, idari problemler baş göstermeye başlamıştır.
7. Firmaların batmasıyla birlikte, projeler durmuş ve yarım kalmıştır. (Bolu tüneli, Okullar, hastaneler, yollar) 

Özetle, ilk başlarda Kamunun yararına gibi gözüken, gereğinden fazla ve ölümcül rekabet Kamuyu mali ve idari açıdan çok daha büyük zarara sokmuştur. Bu yüzden İdareler açısından her zaman en düşük teklif en avantajlı teklif olmadığı kavramı ortaya çıkmıştır. Bu kavramın yasal olarak eşit ve rekabetçi şekilde uygulanabilmesi için aşırı düşük tekliflerin sorgulanarak, firmalardan aşırı düşük teklif savunma alarak, düşük teklif ile işlerin ihale edilmesini sıkı mali ve idari kurala bağlamıştır.

Aşırı düşük sorgulaması yapılacak ihalede yaklaşık maliyette yapılacak işlemler

Yapım işlerinde ihaleye çıkmadan, yapı yaklaşık maliyet hazırlandıktan sonra idarece hazırlanması mevzuat gereği zorunlu olan teknik tablolar vardır. İster anahtar teslim götürü bedel, isterse de teklif birim fiyat götürü bedel ihale için bu evraklar hazırlanır. Sıralı iş kalemleri listesi ile sıralı analiz girdileri tablosu hazırlanıp yaklaşık maliyet hesap cetveli kapsamında ihale onay belgesine eklenir.

Sıralı iş kalemleri listesi

Yaklaşık maliyet oluşturan iş kalemleri büyükten küçüğe doğru sıralanarak oranlanmasına sıralı iş kalemleri listesi denir. Bu liste daha sonra aşırı düşük sorgulamada kullanılacaktır. Örnek olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

İş Kalemi/ Grubu No	İş Kalemi/Grubu Adı	Tutarı	Tutar/YM	Kümülatif Toplam	Açıklama Durumu
15.160.1004	Ø 14- Ø 28 mm nervürlü beton çelik çubuğu, çubukların kesilmesi, bükülmesi ve yerine konulması.	9.146.002,58	0,41	0,41	İstenecek
15.150.1007	Beton santralinde üretilen veya satın alınan ve beton pompasıyla basılan, C 35/45 basınç dayanım sınıfında, gri renkte, normal hazır beton dökülmesi (beton nakli dahil)	4.975.945,04	0,23	0,64	İstenecek
15.160.1003	Ø 8- Ø 12 mm nervürlü beton çelik çubuğu, çubukların kesilmesi, bükülmesi ve yerine konulması	4.276.261,93	0,19	0,83	İstenecek
15.180.1002	Ahşaptan düz yüzeyli beton ve betonarme kalıbı yapılması	2.503.396,91	0,11	0,94	İstenmeyecek
25.490.1107	55 kw soğutma kapasitesi (nom),62 kw ısıtma kapasitesi (nom) tümü frekans kontrollü kompresörlü dış ünite veya dış ünite grubu	363.464,00	0,02	0,96	İstenmeyecek
15.550.1201	Çeşitli profil demiri ve sac levhalardan münferit imalat yapılması ve yerine konulması (su depoları ve benzeri)	362.592,60	0,02	0,98	İstenmeyecek
35.160.3503	Linye ve sorti hatları kurşunsuz antigron (nhxmh) nevinden malzeme ile normal priz sortisi	354.900,00	0,02	1,00	İstenmeyecek
		21.982.563,06	1,00

İhale komisyonu tarafından, Kanunun (38.1) maddesince hazırlanan sıralı iş kalemleri kullanılarak yaklaşık maliyetin % 80’lik kısmına giren iş kalemleri tespit edilir. Sıralı listeye göre, tutarlarının yaklaşık maliyete oranlarının kümülatif toplamı % 80 oranını geçen kalem dahil, sorgulamaya tabi tutulacak olan iş kalemi olarak belirlenir. Bunların dışında kalan iş kalemleri için sorgulama yapılmaz.

Sıralı analiz girdileri

İdarenin ihale komisyonu tarafından, açıklama istenilmesi gereken iş kalemlerine ait kanunun (38.1) maddesine göre oluşturulan “sıralı analiz girdileri listesi” kullanılarak tutarı kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit ve bu tutarın altında olan analiz girdileri tespit edilir.

Yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemleri analizlerindeki girdilerden, tutarı kar ve genel gider hariç analiz toplamının %3’üne eşit veya altında olanlar için isteklilerden açıklama yapılması istenilmez.

Tutarı, kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olması nedeniyle sorgulamaya tabi tutulmayacak analiz girdilerinin tutarlarının kümülatif toplamının kar ve genel gider hariç analiz toplamının %15’ini aşması durumunda; en küçük tutardan itibaren kümülatif toplamda % 15’lik tutarın aşılmasına neden olan analiz girdisi belirlenir. Fiyatı bu girdinin tutarından daha az olan girdiler için açıklama istenilmez.

Aynı girdinin yaklaşık maliyeti oluşturan birden fazla iş kalemi analizinde yer alması halinde bu girdinin oranı her analiz için ayrı ayrı değerlendirilir. Analiz toplamının % 3’ünün altında kalıp kalmadığına göre işlem yapılır. Herhangi bir analizdeki oranı %3’ün üstünde olan analiz girdisi için açıklama istenilir.

Analizlerdeki işçilik girdisi, tutarları analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olsa dahi, açıklama istenilmeyecek girdiler arasında kanun gereği yer alamaz. Çünkü, hiçbir imalatta işçilik hesabı değerlendirilmeye alınmayacak kadar ucuzlatılamaz.

İhale komisyonu teklifleri aşırı düşük olarak tespit edilen isteklilerden 45.1.2.1 maddesinde belirlediği iş kalemleri için isteyeceği açıklama ile ilgili yazıda, 45.1.2.2 maddesine göre açıklama istenilmeyecek olan analiz girdilerini de belirtir.

15.120.1002	Makine ile yumuşak ve sert küskülük kazılması (serbest kazı)					m3
Karsız Toplam:	142,96	4,29	%15	21,44
Girdi No	Girdi Tanımı	Miktar	Birim Fiyat	Tutar	Kümülatif Toplam	Açıklama Durumu
10.100.1059	Yağcı	0,003	33	0,10	0,10	İstenecek
10.120.1029	Kazıcı yükleyici (100 HP) (maksimum 2,5 m3)	0,000001026	970.000	1,00	1,10	İstenmeyecek
10.100.1055	Operatör makinist	0,03	52,00	1,56	1,66	İstenecek
10.120.1005	Ekskavatör (paletli) (210 – 259 HP) (maksimum 2,5 m3)	0,000003249	2.060.000	6,69		İstenecek
10.160.1026	Mazot (motorin)	0,392445	26,53	10,41		İstenecek
Nakliye	Kazı ve Moloz Nakli	2	61,60	123,2		İstenecek

Yaklaşık maliyette bulunan sadece kazı kalemine ait çıkartılması gereken analiz girdileri gösterilmiştir. Aşırı düşük sorgulamasında açıklama istenilecek tüm iş kalemleri için bu analiz girdi listesi hazırlanacaktır. Yukarıda tablo da belirtilen kümülatif toplam kısmı 3 girdinin kurala göre açıklama istenmeyen analiz girdisi olduğu ancak, 1 ve 3 üncü kalemler işçilik kalemi olduğu için, açıklama istenilip, sadece 2 numaralı girdiden açıklama yapılması istenmeyecektir. Daha sonra bütün iş kalemleri bittiğinde, açıklama istenilmeyecek analiz girdileri belirlenerek, aşırı düşük teklif sorgulamasına girecek firmalara gönderilecektir.

İdare, aşırı düşük sorgulama evrakları hazırlama

Açıklama yapılması istenilen iş kalemleri ile açıklama yapılması istenilmeyen analiz girdilerini mevzuata belirlemek ve hazırlamak zaman almaktadır. İdare olarak, aşırı düşük sorgulama evraklarını ücretsiz hazırlatmak için bize ulaşabilirsiniz.

Aşırı düşük sorgulama sınır değer hesaplama

4734 sayıl Kamu İhale Kanunu gereği, yapım, hizmet ve mal alımlarında idarelerin takdirine bağlı olarak sınır değerin altında kalan tekliflerin reddedilip, veya geçerli olacağı belirtilmiştir. Aşırı düşük sorgulama sınır değer tespiti için Kamu İhale Kurumu sitesinde hesap programı yayınlamıştır.

Aşırı düşük sorgulama sınır değer hesaplama formülü

Kamu ihale Kurumu paket program kullanmak istemeyen istekliler, mevzuatta belirtilen formüller ile matematiksel olarak el ile hesaplama yapabilirler. Bunun formülü aşağıda detaylı bir biçimde aktarılmıştır.

Kamu İhale Genel Tebliği 45.1.1.

Yapım işleri ihalelerinde, 4734 sayılı Kanunun 36 ncı maddesi uyarınca ilk oturumda teklif mektubu ve geçici teminatını usulüne uygun sunan geçerli teklifler tespit edildikten sonra; Yaklaşık maliyetin % 120’sinin üzerindeki ve % 40’ının altındaki teklifler dikkate alınmaksızın, geçerli tekliflerin aritmetik ortalaması ve standart sapması hesaplanır. T_ort1     : Geçerli tekliflerin (T_n) aritmetik ortalaması (T_ort1 =
σ          : Geçerli tekliflerin standart sapması (σ = )
Aritmetik ortalamadan standart sapma çıkartılır ve eklenir.
Aritmetik ortalama değerinin standart sapma kadar aşağısı ve standart sapma kadar yukarısı arasında kalan bölgede yer alan tekliflerin tekrar ortalaması alınmak suretiyle, ikinci aritmetik ortalama bulunur.

T_i         : Standart sapma aralığında kalan teklifler : { T_i: (T_ort1– σ ≤ T_i ≤ T_ort1+ σ)}
T_ort2     : Standart sapma aralığında kalan tekliflerin (T_i) aritmetik ortalaması (T_ort2= )
Hesaplanan ikinci aritmetik ortalama yaklaşık maliyete bölünmek suretiyle (C) değeri elde edilir.
C         : T_ort2/YM
(C) değeri aşağıdaki eşitliklerin ilgili olanında yerine konularak (K) değeri bulunur.
C < 0,60 →                
0,60 ≤ C ≤ 1,00 →     
C > 1,00 →                
Sınır değer aşağıdaki eşitlikten bulunur:
SD (Sınır değer) =

Aşırı düşük sorgulama sınır değer katsayısı (N) belirleme

Yapım işlerinde sınır değer hesabı yapabilmeniz için (n) katsayısını girmeniz gerekmektedir. Bu katsayı 11.06.2011 tarihinde hayatımıza girmiştir. Gene firmaların ihale tenzilat oranlarını yükseltmelerinden dolayı, Kamu bu sefer bu olayı daha önceki yaşadığı tecrübelerden ders çıkartarak ihalelerin olması gerektiğinden daha düşüğü gitmesini engellemek için işin niteliği ve özelliğine göre katsayı sistemini getirmiştir.

Açıklama	Katsayı
B-Üstyapı (Bina) İşleri	1,00
C-Sıhhi Tesisat ve Mekanik Tesisat İşleri	1,00
D-Elektrik İşleri	1,00
E-Elektronik ve İletişim İşleri	1,00
Yapım işleri tamamlama, onarım, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri	1,00
Diğer yapım işleri (Altyapı, çevre düzenleme, park bahçe vb. işler)	1,20

İhale konusu işin içerisinden, tabloda belirtilen herhangi bir kısımdan fazla bulunması halinden , tutar olarak yüksek bölüme göre katsayı belirlenir. Bu durum yine mevzuatta belirtilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliğ 45.1.1.2

Gerekli görülmesi durumunda, (45.1.1.1.) maddesi uyarınca belirlenen sınır değer katsayıları yerine, işin niteliğine göre;
a) Mevzuatı uyarınca kendisine yapım işi yaptırma yetkisi verilen bakanlıklar tarafından, bakanlık merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı, ilgili veya ilişkili olan idareleri için,
b) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, (a) bendinde sayılan idareler dışındaki idareler için,
(1,00)’den küçük, (1,20)’den büyük olmamak üzere (N) sınır değer katsayıları belirlenebilir. Ayrıca Bakanlıklar tarafından ön proje üzerinden ihalesi yapılacak olan üst yapı işleri için (0,90)’dan küçük, (1,10)’dan büyük olmamak kaydıyla farklı katsayılar belirlenmesi de mümkündür. Belirlenen katsayılar, Resmî Gazete’de ilan edilir. İhalede uygulanacak sınır değer katsayısı, ihale ilanı veya davet mektubu ile idari şartnamenin “Diğer hususlar” başlıklı bölümünde belirtilir.

Aşırı düşük sorgulamasında firmalara verilecek asgari süreler

Aşırı düşük teklif sınır değerin altında kalan firmaların, aşırı düşük teklif sorgulama yapılabilmesi için asgari olarak verilecek süreler mevzuatta belirtilmiştir.

• Yapım işleri aşırı düşük sorgulama en az 5 iş günüdür.
• Hizmet ve Mal alımları aşırı düşük sorgulama en az 3 iş günüdür.

Söz konusu süreler tebliğ tarihinden itibaren geçerli olmak zorundadır. Yazının size geldiği gün ve resmi tatiller sayılmaz. Bu süreler belirlenirken kanun koyucu asgari süreleri belirtmiştir. Azami süre mevzuatta belirtilmemiştir. Duruma göre veyahut isteklinin haklı bir gerekçesi olmak kaydıyla, sürenin arttırılması takdir hakkı idarenindir. Aşırı düşük sorgulamasında sürenin yetersiz olacağını düşünüyorsanız idareden ek süre istemelisiniz. İdare açısından da bu durum şöyle değerlendirilmelidir. Firmanın teklifinin geçerli olabilmesi halinde kamu yararı bulunma ihtimali söz konusu olduğundan ilave süre vermenin Kurumlar açısından hiç bir sıkıntısı yoktur. Çünkü istekli firmalar aşırı düşük sorgulamasında verecekleri evrakların bazılar 3. kişiler tarafından hazırlandığından ve izin, hastalık, şehir dışına çıkmış olabildikleri için firmalar yetiştirmekte zorluk yaşamaktadırlar.

İdarenin firmadan istediği açıklamalar nelerdir?

Tekliflerin değerlendirilmesi sonucu, sınır değerin altında kalan firmalara açıklama istenilen iş kalemleri, açıklama istenmeyen analiz girdileri ile birlikte aşağıdaki listede belirtilen hususlarda detaylı açıklama istemektedir.

1. Yapım yönteminin ekonomik olması ile ilgili açıklama ve evraklar
2. Seçilen teknik çözümler ve yapım esnasında firmanın kullanacağı avantajlı koşullar ile ilgili belge ve evraklar
3. Yapım işinin özgünlüğü ile ilgili evraklar

Değerlendirilerek ihalenin sonuçlandırılacağı belirtilmektedir. Ancak burada daha önce bahsettiğimiz husus geçerli hale gelmektedir. Mevzuatta açıkça belirtilmesine rağmen uygulamada bu kanun maddeleri geçersiz hale gelmiştir. Çünkü, aşırı düşük sorgulama esnasında yukarıdaki maddelere vereceğiniz cevabın hiçbir önemi bulunmamaktadır. Mevzuatın bu bölümü tamamen kullanımdan kalkmış, ancak yürürlükten kalkmamıştır.

Kamu İhale Genel Tebliğ 45.1.12

Seçilen teknik çözümler, yapım işinin yerine getirilmesinde kullanılacak avantajlı koşullar veya yapım işinin özgünlüğü hususunda bir açıklamada bulunulması durumunda; belirtilen çözüm, avantajlı koşul ve özgünlük sayesinde elde edilen maliyet avantajı açıklanmalıdır.

İdarenin aşırı düşük sorgulama ekinde istediği evraklar nelerdir?

İdarece teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden aşağıda belirtilen evrakları istemesi gerekir.

• Üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri
• Çimento ve demir ürünleri için ilan edilmiş üretici fiyat tarifeleri
• Kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan mal ve hizmetlere ilişkin ilan edilmiş fiyat tarifeleri veya bunlardan alınmış fiyat teklifleri
• Kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili mal veya hizmetlere ilişkin ilan edilen asgari fiyatlar
• Ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanakları
• Stoğunda bulunan mallara ilişkin stok tespit tutanakları

İstekliler aşırı düşük teklif sorgulama dosyasına uygun olan maddelerdeki evrakları savunma ekinde sunacaktır. Bir tanesi veya tamamı kullanılarak da açıklama yapılabilir. Burada mevzuata uygun olmak koşulu ile isteklinin takdirine bırakılmıştır.

İstenilen belgeler ile açıklama yapılamaması halinde ne yapılır?

Bazı özel durumlarda istekli firmalar açıklama esnasında yukarıda sayılan belgelerle iş kalemlerine açıklama yapması imkansız durumda olabilir. Bu durum genellikle yurtdışından direkt ithal edilen ürünlerin açıklanmasında yaşanmaktadır.

Kamu İhale Genel Tebliğ 45.1.13

Yukarıda sayılan bilgi ve belgelerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekliler tarafından gerekçesi belirtilmek suretiyle ilgili mevzuatına göre son 12 ay içinde düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir (Örnek: Yurt dışından ithal edilen mallara ilişkin olarak gümrük giriş beyannamesi kullanılarak açıklama yapılabilir).

Burada mevzuatta detaylı belirtmemiş olsa da, açıklama yapacağınız iş kaleminde problem varsa bunun gerekçeleri detaylı bir şekilde yazılmalıdır. Açıklama istenilen iş kalemi son 12 ay içerisinde gümrük beyanı ile giriş yapmamış da olabilir. Veyahut tamamen yeni bir teknoloji olup, daha önce ülkemize getirilmemiş de olabiliri. Bu husus ile ilgi gerekli kurumlar ile yazışma yapılıp, bu yazışmalar savunma dosyasına eklenebilir.

Aşırı düşük sorgulamasında analiz düzenlenmesi zorunlu olmayan iş kalemleri

Aşırı düşük teklif sorgulamasında bazı halleder analiz düzenlenmesi zorunlu değildir.

• Kamu kurum ve kuruluşları fiyatları ile açıklama yaptığınız iş kalemleri
• Esaslı bir işçilik gerektirmeyen, yapıya sadece montajı yapılan iş kalemlerine ait alınan fiyat tekliflerine
• Proje, harita vb. iş kalemlerine

Aşırı düşük sorgulama dosyası nasıl hazırlanır?

Katılmış olduğunuz ihale ister yapım ister hizmet alımı olsun, aşırı düşük teklif sınır değerin altında kaldığınız ihalede belli olacaktır. Firma olarak yapmanız gereken, idareden yazı gelmeden savunma için hazırlık yapmanızdır.

Yapım işleri aşırı düşük sorgulama dosya hazırlama

Yapım işlerinde isteklilerin vermiş oldukları teklifin sınır değerin altında kalması ve idarece ihale ilanın da aşırı düşük sorgulaması isteneceği belirtilmesi halinde savunma dosyası hazırlanması gerekmektedir. Aşırı düşük teklif sorgulamasına cevap dosyası hazırlama işi mevzuatta detaylı bir biçimde belirtilmiştir. Ancak mevzuat uygulamaları dinamik bir sistemdir. Yasa da okuduğunuz sistem uygulamada farklı işleyebilir. Bunun sebebi, teamüller veya istikrarlı kararlar olabilir. Bu kavramlara yabancı olabilirsiniz. Birde danıştayın düzelttiği kararlar vardır.

Bu yüzden uygulamada maç oynanırken kurallar devamlı değişmektedir. Açıkladığımız sebeplerle aşırı düşük teklif açıklaması yapılırken, bizlerden destek almanız firmanızın çıkarına olacaktır. Eğer aşırı düşük sorgulama dosyanızı gene de kendiniz hazırlamak isterseniz aşağıda konu başlıklarını inceleyeceğiz. Aşağıda belirteceğimiz yöntemlerin biri veyahut birkaçı kullanılarak açıklama yapılabilir.

Kamu fiyatları kullanarak aşırı düşük sorgulama dosyası hazırlama

İdare tarafından size tebellüğ edilen açıklama istenilen iş kalemleri için kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış cari yıl birim fiyatlarına kar ve genel gider hariç teklif ederek açıklama yapabilirsiniz. Mevzuatta kamu fiyatlarından daha yüksek teklif verilebileceği belirtilmek ile birlikte uygulamada kamu fiyatını aşması halinde açıklama yapılması zorunludur.

İstekliler hangi kamu kurum ve kuruluşunun birim fiyatını kullandıklarını tablo halinde belirtmeleri durumunda analiz düzenlemeleri zorunlu değildir. İsteklilerin, kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış kar ve genel gider hariç yayınlanmış rayiç fiyatın üzerine kendi belirledikleri kar tutarını ekleyerek birim fiyatını oluşturacak ve savunma dosyasında kullanabilecektir.

Hangi kamu kurumunun rayiç fiyatını kullandıklarını yazıp, tablo halinde belirtmeleri durumunda söz konusu iş kalemlerine analiz düzenlemeyecektir. Bu nedenle analiz düzenlenmesi zorunlu olmayan iş kalemlerine herhangi bir açıklayıcı belge de sunmalarına gerek yoktur.

Aşırı düşük sorgulamada kamu fiyatları kullanılan iş kalemleri tablosu nasıl hazırlanır?

Örneğin; istekli firmanın, “Ahşaptan oturtma çatı yapılması (çatı örtüsü altı tahta kaplamalı)” iş kalemi için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 15.300.1001 poz numaralı rayiç fiyatına (2022 yılı 386,40 TL karlı, 309,12 rayiç bedeli) 309,12 +0,88 TL kar ve genel gider ekleyip toplam teklifiniz 310,00 TL olarak tabloda göstermesi halinde aşırı düşük savunma da herhangi bir analiz ve ek belge sunmasına gerek bulunmamaktadır. Tablo örneği aşağıda verilmiştir.

Sıra No	Poz No	İş kaleminin adı	Birim fiyatı alınan kurum/kuruluş	Kar ve genel gider dahil birim fiyat	Kar ve genel gider hariç birim fiyat	Teklif edilen kar ve genel gider	Teklif edilen birim fiyat
1	15.305.1201	Renksiz beton kiremitler ile çatı örtüsü yapılması (çift latalı sistem)	Çevre ve Şehircilik	225,75	180,60	19,40	200,00
2	15.315.1002	Ø 100 mm çapında bir ucu muflu sert PVC yağmur borusu temini ve yerine tesbiti	Çevre ve Şehircilik	73,41	58,73	0,07	58,80
3	77.100.1019	Her türlü kiremit çatı örtüsü sökülmesi, toplanması, temizlenmesi, istif edilmesi	Ptt Genel Müdürlüğü	17,81	14,25	0,75	15,00
4	43.665.1056	HER TÜRLÜ DEMİR KAPAK VE SAVAK KAPAĞI YAPILMASI	İller Bankası A.Ş.	142,46	113,97	0,03	114,00
5	KGM/17.085/K	KAZI TAŞI İLE İSTİFLİ TAŞ DOLGU	Karayolları Genel Müdürlüğü	158,48	126,78	0,22	127,00

Yukarıda görüleceği üzere hangi kurumun fiyatı baz alındıysa belirtilecektir. Bu listede gösterilen iş kalemlerine analiz yapılması gerekmez. Aynı zamanda yapmış olduğunuz analiz rayiçlerini de bu tabloda göstermeniz halinde savunma da ilgili rayiçlere destekleyici belge sunmanıza gerek yoktur.

Kamu İhale Genel Tebliğ,

İlan veya davet tarihinde cari yıl birim fiyatın yayımlanmamış olması durumunda, istekli tarafından önceki yılın yayımlanmış birim fiyatları kullanılabilir.

Aşırı düşük sorgulamasında işçilik saat ücretleri

Hazırlanacak savunma da, analizler içerisindeki işçilik saat ücretleri yürürlükte bulunan asgari ücret saatinin altında belirlenemez. Belirlenmesi halinde elenme sebebidir. Savunma dosyasının herhangi bir yerinde bulunan işçilik saat ücretlerine dikkat etmeniz gerekmektedir. Bu saat ücretlerini asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenen tutar üzerinden tespit edebilirsiniz.

Hizmet alımı aşırı düşük sorgulama dosya hazırlama

Hizmet alımları aşırı düşük teklif sorgulama dosyası hazırlamak yapım işlerinden bazı farklılıkları vardır. Bunun sebepleri hizmet alımlarının kendi içerisinde farklı kategorilere ayrılmasıdır. Her kısmın farklı mevzuat ve uygulamaları mevcuttur.

Personele dayalı hizmet alımları aşırı düşük sorgulama

Sadece personel alım ihaleleri olan temizlik, güvenlik veyahut herhangi bir mesleki istihdam ihaleleri bu kapsamdadır.

Personele dayalı işlerde aşırı düşük sorgulama sınır değer tespiti

Personele dayalı hizmet alımlarında aşırı düşük sorgulama sınır değeri, İdarenin kar hariç yaklaşık maliyetidir. Bu maliyetin altı aşırı düşük teklif olarak kabul edilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus sınır değerin altında bulunan tekliflerin savunmasını yapmak çok zorlaşmıştır. Çünkü hareket alanınız bulunmamaktadır. Sadece işçilik ve sgk giderleri olduğu için aşırı düşük sorgulama açıklaması yapmak zordur.

Personele dayalı olmayan hizmet alımlarında sınır değer tespiti nasıl yapılır?

Hesap formülünü vermeden önce kavramların açıklamasını yapalım.

• SD: Sınır değer
• YM: Yaklaşık Maliyet
• n: İhalenin ilk oturumunda teklif mektubu ve geçici teminatı usulüne uygun olduğu anlaşılan ve teklif tutarı yaklaşık maliyetin yüzde 60’ından düşük ve yaklaşık maliyetten yüksek olanlar dışındaki isteklilerin teklif sayısını belirtir.
• T1, T2, T3: Geçerli teklifleri gösterir.
• R: Sınır değer tespit katsayısı

Personele dayalı olmayan hizmet alımlarında aşırı düşük sorgulama sınır değer R katsayısı

Yukarıda formülde kullanılan R katsayısını Kamu İhale Kurumu belirlemiştir. Bu katsayıyı idareler seçerken gerçekleştirmek istedikleri işlere göre aşağıdaki tabloda belirtilen yerden seçim yaparak, ihale ilanında tüm isteklilerin göreceği şekilde bulunacaktır.

Aşırı düşük sorgulama sınır değer R katsayıları

İhalenin Niteliği	R katsayısı
Araç Kiralama	0,72
Bilgisayar Sistemlerine Yönelik Hizmetler	0,87
Malzemeli Yemek	0,79
Mühendislik Hizmetleri	0,74
Sigorta Hizmetleri	0,78
Diğer Hizmetler	0,71

Hizmet alımlarında aşırı düşük sorgulama yöntemleri

Sorgulama yöntemleri yapım işlerinden bazı farklılıkları vardır. Bunlar hizmet alımı ihalesinin niteliğine göre değişmektedir. Aşağıda alt başlıklar halinde kısaca değineceğiz. Burada yine dikkate alınması gereken husus, mevzuatta yazanlar ile bazı teamüllerde farklılıklar olabilmesidir.

Hizmet alımı aşırı düşük sorgulamada işçilik bedellerinin açıklanması

Aşırı düşük sorgulama dosyasında işçilik bedelleri ile ilgili açıklama yaparken kurum (kik) işçilik modülü kullanılması gerekmektedir. Modüle gerekli işçilik bilgileri girildikten sonra ortaya çıkan değeri maliyetiz olarak hesap tablolarına yazabilirsiniz. Modül evrağını ise savunma dosyanıza eklemeniz gerekmektedir.

3. üncü kişilerden alınan fiyat teklifi ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ

Üçüncü Kişilerden Alınan Fiyat Teklifleri: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife konu mal veya hizmet için maliyet tespit tutanağı (Ek-O.5) veya satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.6) düzenlenecektir.

şeklinde düzenleme yapılmıştır. Yapım işleri ile aynı özelliklere sahip teklif formatı ve tutanaktır. Çok detaylı bir konu olduğu için, başka bir makale sadece bu konuyu kapsayacaktır. Özetle, tedarikçi firmanızdan almış olduğunuz fiyat teklifi ve ekleridir.

Kamu tarafından sunulan mal ve hizmet fiyatı ile aşırı düşük sorgulama

Kamu kurum ve kuruluşları tarafından ülke genelinde sunulan mal ve hizmet fiyatları ile açıklama yapılabilmesine imkan tanınmıştır. İhale ilan tarihi ile ihale tarihi arasındaki tarihte yayınlanmış olması gerekmektedir. (ihale tarihi hariç). Bu kısma örnek DMO tarafından satılan ve ilan edilen mallar gösterilebilir. Diğer taraftan, TSE’ nin Ülke genelinde vermiş olduğu hizmetin fiyatları örneklenebilir.

Kamu tarafından fiyatı açıklanan iş kalemleri ile aşırı düşük sorgulama

Burada belirtilen mevzuat ile yapım işlerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığının her yıl yayınlamış olduğu rayiç bedellerin kullanılabileceği anlaşılmalıdır.

Ticaret borsası fiyatları ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.4

Ticaret Borsası Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 51 inci maddesinin (c) bendi uyarınca borsa idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününde gerçekleşen ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.

Toptancı hal fiyatları ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.5

Toptancı Hal Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin 11/3/2010 tarihli ve 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca faaliyet gösteren toptancı hali idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününe ait ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.

Özel veya Münhasır hak sahibi kuruluşların uyguladığı fiyatlar ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.6

İlgili mevzuatı uyarınca, belirli mal veya hizmetlerin kamuya sunulması konusunda lehine sınırlama bulunan kuruluşların tedarikçisi oldukları mallar veya sunucusu oldukları hizmetler için uyguladıkları fiyatlar ile açıklama yapılabilir. (Ek cümle: 25/01/2017-29959 R.G./12. md.) Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için kullanılan fiyatların ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur.

İsteklinin kendi aldığı ve sattığı mallar ile aşırı düşük teklif sorgulaması

Maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin kendi ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ait fiyatların kullanılması durumunda, istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre aşırı düşük teklif açıklamasına konu mal için düzenlenen maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) ile açıklama yapılabilir.

Maliyetler dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması ve isteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde ihale konusu işte kullanılmasını öngördüğü mal miktarının en az yarısı kadar alım yapmış olması gereklidir.

Satışlar dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmaması ve malın ticaretinin isteklinin faaliyet alanında olması gerekir. 

İsteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelere açıklama konusu mala ilişkin satış yapmış ve satılan malın idarece kabul edilmiş olması durumunda, maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) sunulmasına gerek bulunmayıp sadece söz konusu satışa ilişkin fatura örnekleri veya bu örneklerin noter, YMM, SMMM ya da vergi dairesince onaylı suretleri ile de belgelendirme yapılabilir.

Ortağı olduğu işletmeden mal çekerek aşırı düşük sorgu açıklaması

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.8

İsteklinin Ortağı Olduğu Tüzel Kişiye Ait İşletmeden Mal Çekmesiyle Oluşan Emsal Bedel: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesi veya satın alması durumunda söz konusu malın emsal bedeli ile değerlenmesi gereklidir. Emsal bedelinin tespitinde 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri esas alınır. Bu durumda, Vergi Usul Kanununa göre hesaplanan emsal bedeli gösteren ve istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından hazırlanarak imzalanan ve kaşelenen beyanın verilmesi yeterlidir.

Hizmet alımı akaryakıt aşırı düşük sorgulaması

İstekli firmalar tarafından akaryakıt iş kalemine esas olarak, enerji piyasası düzenleme kurumu tarafından yayımlanan, İstanbul Avrupa yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların ortalamasını yansıtan en yüksek işlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin Raporda yer alan fiyatların % 90’ının altında sunulan açıklamalar geçerli kabul edilmez. Mazot veya benzine yönelik olarak öngörülen tutarın TL/lt cinsinden hesaplanmasında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ilgili düzenlemeleri dikkate alınmalıdır. Şeklinde mevzuatta belirtilmiştir. Ancak, Kamu fiyatları le açıklama yapıldığı takdirde buradaki mevzuatta belirtilen kurallar devre dışı kalır.

Mal alımı aşırı düşük sorgulama dosya hazırlama

Mal alım ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında, mal alımlarına özel husus düzenlemesi yapılmamıştır. Bunun yerine atıfta bulunulmuştur. Mal alımları ihalesinde aşırı düşük sorgulama dosyasının değerlendirme esaslarında da herhangi bir özel düzenleme bulunmamaktadır.

Kamu İhale Genel Tebliğ 62/A.1.1.

Aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda isteklilerin yapacakları açıklamalara esas olacak önemli teklif bileşenlerinin, bütün istekliler için aynı unsurları içerecek şekilde belirtilmesi zorunludur. Aşırı düşük teklif açıklaması sunulması için isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere uygun bir süre verilir. İstekliler, aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini, bu Tebliğin “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79 uncu maddesinde belirtilen yöntemlerle açıklayabilirler.

Aşırı düşük sorgulamasında idarece yapılmaması gerekenler nelerdir?

İdareler tarafından sınır değerin altında kalan isteklilerin tekliflerini değerlendirmesini tamamlarken mevzuat gereği zorunlu olarak yapmaması gereken işlemler mevcuttur. Bunların en başında, aşırı düşük savunmayı reddederken hayatın olağan akışını aykırı olduğu belirtilip istekli firmanın teklifi değerlendirme dışı bırakılamaz. Bunun yerine tam detaylı olarak hangi mevzuata aykırı olduğu tanımlanarak ihale kararına gerekçe yazılmalıdır.

Bir diğer hususta kamu ihale genel tebliğ’ inde açıkça istenmesine gerek olmayan başka bir deyişle istenemeyen evrak ve fiyat kontrolüdür. İdareler bundan kaçınması gerekmektedir. Örneğin, açıklama istenmeyen iş kalemlerine idareler mantık yürüterek açıklama istemektedir. Bir teknik işlemde açıklama istenilemez deniyorsa, bu iş kaleminde açıklama istenilemez anlamı çıkar. Farkındayım yazarken bile çok saçma duruyor, ancak idareler bu basit şeylerde bile dikkat etmiyor veyahut okuduğunu anlamıyor.

Aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmayacak hizmet alımları

Hizmet alımı tatbik mevzuatında, aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmadan sonuçlandırılacak ihaleler belirtilmiştir. Bu hizmet alımları aşağıda listelenmiştir.

• 1) Haberleşme, İletişim ve Telekomünikasyon Hizmetli
• 2) Sigorta Hizmeti
• 3) Muhasebe Hizmeti
• 4) Piyasa Araştırması ve Anket Hizmeti
• 5) Tanıtım, Basım ve Yayım Hizmeti
• 6) Fotoğrafçılık ve Sanatsal Hizmeti

Yaklaşık maliyetine ve ilan süresine bakılmadan aşırı düşük teklif tespit ve inceleme yapılmadan doğrudan sonuçlandırılacaktır. Çok sayıda işi aynı anda bünyesinde barındıran alım ihtiyacı doğması halinde yaklaşık maliyetteki ağırlığının yarıdan fazlası listedeki işlerden biri olması halinde aşırı düşük sorgulama yapılmadan sonuçlandırılması gerekmektedir.

Yaklaşık maliyete göre sorgulama yapılacak alımlar

Yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısına kadar olan işlerde aşırı düşük sorgulama yapılmayacaktır. Bu alımlar şunlardır.

• 1) Bilgi Yönetim Sistemleri Bilişim Hizmetleri
• 2) Organizasyon Hizmetleri