Aşırı Düşük Sorgulama

📅 Son güncelleme: Mayıs 2025

---

Aşırı düşük sorgulaması sebebiyle elenmeyin. Firmamız bilhassa kamu ihalelerine katılan istekli firmalara aşırı düşük sorgulama danışmanlık hizmeti vermektedir. Yapım İşleri, Hizmet ve mal alım ihalelerinde savunma dosyalarını garantili şekilde hazırlıyoruz.

---

Aşırı düşük sorgulama, kabul edilmeden ücret almıyoruz.

---

Aşırı düşük teklif nedir?

İsteklinin ekap sınır değer hesaplama ile belirlenen limitin altında kalması halinde aşırı düşük teklif denir.

Aşırı düşük teklif nasıl ortaya çıktı

25.07.2005 tarihi ve 25886 sayılı 4734 Sayılı Kamu İhaleleri Genel Tebliği ile ortaya çıkmıştır. Görüldüğü gibi İdare tarafından alım yapılırken doğru fiyatın tespit edilmesi için kullanılmaktadır.

Aşırı düşük teklif nasıl hesaplanır?

Mevzuatta belirtilen formüller sonucu yapılan hesaplamayla belirlenmektedir. Bu sınır değer hesaplama sisteminde yaklaşık maliyet ve firmaların teklifine göre değişkenlik göstermektedir.

Aşırı düşük sorgulama nasıl ortaya çıkmıştır?

2000′ li yılların başında, Kamu tarafından alımı yapılan işlerde firmalar aşırı derecede tenzilat uygulamaktaydı. Firmalar kıyasıya rekabet ediyordu. Kamu için sevindirici gibi gözüken bu durumun kısa süre sonra yan etkileri ortaya çıkmıştır. Kanun koyucuyu yeni yasa ve yönetmelikler ile bu durumun önüne geçmeye çalışmıştır. O dönemde ortaya çıkan maliyetli yan etkiler şunlar olmuştur;

Kamu alımlarında ölümcül rekabetin yan etkileri

1. İşlerin yüksek tenzilatlı şekilde ihale edilmesi, rekabeti firmaların finansal ölüme götürmesine yol açtı.
2. Firmalar açısından iş almak çok zor bir hale geldi. İnşaat firmalarının, Ülkemiz’ de büyüme anlamında durma şansı yoktur. Neticede firma büyüyecektir yada batacaktır. Bu durumun ana sebebi, Cumhuriyetin kurulmasından itibaren Kamu sermaye transferinin ana öncüsü inşaat sektörü olmasıdır. Sermayeye ulaşmak isteyen firmalar her dönem inşaat ihalelerine yoğun ilgi göstermişlerdir. Ancak inşaat yüklenimi alan firmalar yeterli sermayeye sahip olmadan taahhüt altına girdiler. (günümüzde de halen aynı durum devam etmektedir.)
3. Firmalar, alabildikleri tüm işleri çek, senet ve kredi ile döndürmektedir. Evvelce kabul gören teamüle göre sözleşme bedelinin %10′ u kadar nakit sermaye yeterlidir. Bu düşünce, kriz dönemlerinde firmaların işlerinin çözümsüz bir duruma gelmesine neden oldu. Firmaların bilançolarındaki eksi bakiyeler krize denk geldiğinde zararına bile olsa iş alma mecburiyetlerini iyice arttırmıştır. İşin yapılabilirliğinden çok işin alınıp, çek ile döndürülüp hakediş finansal olarak kredi gibi kullanılmıştır.
4. Piyasada doların etkisi ile devalüasyon oluşmuş ve tüm malzemeler de aynı miktarda etkilenmiştir. Bu nedenle şirketler, iş fırsatlarını güvence altına almak için maliyetinin çok altında teklifler verdiler. Örnek olarak unutamadığım bir ihaleden bahsedeyim. Bursa Büyükşehir Belediyesinin kanalizasyon yapım işinde firma tam olarak yüzde %95 tenzilat uygulamıştır. Kulağa garip gelmekle birlikte, yaklaşık maliyetin %5′ ine söz konusu ihaleyi yapacağını taahhüt etmiştir.
5. Maliyetin altında alınan işler, Kamunun hakkedişleri zamanında ödeme sıkıntısı başlayınca, iyice çıkmaza düşmüştür. Arkasından işçi alacakları, sgk ve vergi borçları ödenmemiştir. Tedarikçilere verilen çek ve senetlerin karşılıksız çıkmasıyla piyasa krizinin daha da derinleşmesine sebep olmuştur. 
6. Kamuda işlerin düşük fiyata gitmesiyle, tüm dünyanın sorunu olan rüşvet, zimmet, irtikap olaylarına yol açmıştır. Bu sebeple idari ve hukuki problemler baş göstermeye başlamıştır.
7. Firmaların batmasıyla birlikte, projeler durmuş ve yarım kalmıştır. (Bolu tüneli, Okullar, hastaneler, yollar) 

Yüksek rekabetin sonuçları

Kamunun yararına gözüken ölümcül rekabet Kamuyu mali ve idari açıdan çok daha büyük zarara sokmuştur. Özü itibariyle idareler açısından en ucuz teklifin en avantajlı teklif olmadığı ortaya çıkmıştır. Bu kavramın yasal olarak eşit ve rekabetçi şekilde uygulanabilmesi için sıkı bir kural getirilmiştir. Sınır değerin altına işlerin ihale edilmesi teknik, mali ve idari kurala bağlanmıştır.

İdarenin yaklaşık maliyette yapacağı aşırı düşük sorgulama işlemi

Yapım işlerinde ihaleye çıkmadan, yapı yaklaşık maliyet hazırlandıktan sonra idarece hazırlanması gereken teknik tablolar vardır. Anahtar teslim götürü bedel, ve teklif birim fiyatlı ihale için bu evraklar hazırlanır. İhale onay belgesine, sıralı analiz girdileri tablosu ve iş kalemleri listesi ekler.

Sıralı iş kalemleri listesi

Yaklaşık maliyet oluşturan iş kalemleri büyükten küçüğe doğru sıralanarak oranlanmasına sıralı iş kalemleri listesi denir. Bu liste daha sonra aşırı düşük sorgulamada kullanılacaktır. Örnek olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Örnek iş kalemi sıralı analiz girdisi

İş Kalemi/ Grubu No	İş Kalemi/Grubu Adı	Tutarı	Tutar/YM	Kümülatif Toplam	Açıklama Durumu
15.160.1004	Ø 14- Ø 28 mm nervürlü beton çelik çubuğu, çubukların kesilmesi, bükülmesi ve yerine konulması.	9.146.002,58	0,41	0,41	İstenecek
15.150.1007	Beton santralinde üretilen veya satın alınan ve beton pompasıyla basılan, C 35/45 basınç dayanım sınıfında, gri renkte, normal hazır beton dökülmesi (beton nakli dahil)	4.975.945,04	0,23	0,64	İstenecek
15.160.1003	Ø 8- Ø 12 mm nervürlü beton çelik çubuğu, çubukların kesilmesi, bükülmesi ve yerine konulması	4.276.261,93	0,19	0,83	İstenecek
15.180.1002	Ahşaptan düz yüzeyli beton ve betonarme kalıbı yapılması	2.503.396,91	0,11	0,94	İstenmeyecek
25.490.1107	55 kw soğutma kapasitesi (nom),62 kw ısıtma kapasitesi (nom) tümü frekans kontrollü kompresörlü dış ünite veya dış ünite grubu	363.464,00	0,02	0,96	İstenmeyecek
15.550.1201	Çeşitli profil demiri ve sac levhalardan münferit imalat yapılması ve yerine konulması (su depoları ve benzeri)	362.592,60	0,02	0,98	İstenmeyecek
35.160.3503	Linye ve sorti hatları kurşunsuz antigron (nhxmh) nevinden malzeme ile normal priz sortisi	354.900,00	0,02	1,00	İstenmeyecek
		21.982.563,06	1,00

İhale komisyonu, Kanunun (38.1) maddesince hazırlanan sıralı iş kalemleri kullanır. Yaklaşık maliyetin % 80’lik kısmına giren iş kalemlerini tespit eder. Bu listede yaklaşık maliyete oranlarının kümülatifi % 80 oranını geçen kalem dahil, idare açıklama ister. Fakat bunların dışında kalan iş kalemleri için kurum sorgulama yapmaz.

Sıralı analiz girdileri

Sıralı analiz girdisi nedir?

İdare tarafından hesaplanan sınır değer altındaki firmalara sorgulama amacı ile göndereceği analiz girdi tablosuna denir.

Sıralı analiz girdisi hazırlama adımları

• İdaresi tarafından yapım ihalelerinde kullanmak üzere hazırlar.
• İhale hesap uzmanı ihaleden önce hazırlar.
• Tüm iş kalemleri için muhakkak hazırlık yapar.
• Her iş kalemi için her şeyden önce ayrı olarak oluşur.
• Hesaplamalarda kar ve genel gideri özellikle hariç tutar.
• Parasal olarak büyük girdi tutarından küçüğe doğru dolayısıyla sıralar.
• Sıralama sonucu % 3 ve altındaki girdileri evvela belirler. Buna mukabil bu girdilerden açıklama istemez. Ancak açıklanmayan girdilerin toplamı analiz tutarının %15′ ini geçemez. Bunun için açıklanmayacak girdi %15′ i aşarsa, buna sebep olan rayiç bu listeden çıkar.
• Ancak girdi, keşifte birden fazla iş kalemindeyse her analiz için ayrı değerlendirir.
• Her halükarda analiz toplamının %3′ ünü geçen rayiç için açıklama ister.
• İşçilik kalemleri analizin %3’üne eşit veya altında olsa dahi, açıklama istenilmeyecek girdiler arasında yer alamaz. Çünkü, hiçbir imalatta işçilik hesabı değerlendirilmeye alınmayacak kadar ucuzlatılamaz.
• İhale komisyonu dolayısı ile ilgili yazıda, 45.1.2.2 maddesine göre açıklama istenilmeyecek olan analiz girdilerini belirtir.

15.120.1002	Makine ile yumuşak ve sert küskülük kazılması (serbest kazı)	Miktar	Oran	Tutar	Kümülatif	Bilgi
Karsız Toplam:	142,96	4,29	%15	21,44
Girdi No	Girdi Tanımı	Miktar	Birim Fiyat	Tutar	Kümülatif Toplam	Açıklama Durumu
10.100.1059	Yağcı	0,003	33	0,10	0,10	İstenecek
10.120.1029	Kazıcı yükleyici (100 HP) (maksimum 2,5 m3)	0,000001026	970.000	1,00	1,10	İstenmeyecek
10.100.1055	Operatör makinist	0,03	52,00	1,56	1,66	İstenecek
10.120.1005	Ekskavatör (paletli) (210 – 259 HP) (maksimum 2,5 m3)	0,000003249	2.060.000	6,69		İstenecek
10.160.1026	Mazot (motorin)	0,392445	26,53	10,41		İstenecek
Nakliye	Kazı ve Moloz Nakli	2	61,60	123,2		İstenecek

İdare, aşırı düşük sorgulama evrakları hazırlama

Açıklama yapılması istenilen iş kalemleri ile açıklama yapılması istenilmeyen analiz girdilerini oluşturmak zaman almaktadır. İdare olarak, aşırı düşük sorgulama evraklarını ücretsiz hazırlatmak için özellikle bize ulaşabilirsiniz.

Aşırı düşük sorgulama sınır değer hesaplama

Yapım ihalelerinde sınır değerin altında kalan tekliflerin reddedilip, veya geçerli olacağı belirtilmiştir. Ekap sınır değer hesaplama tespiti için Kamu İhale Kurumu sitesinde formül yayınlamıştır.

Aşırı düşük sorgulama sınır değer hesaplama formülü

İstekli yapım ihalelerinde sınır değer hesabını belirtilen formül ile yapar. Matematiksel olarak el ile hesaplama yapabilirler. Hatta bunun formülü aşağıda detaylı bir biçimde aktarılmıştır.

Kamu İhale Genel Tebliği 45.1.1.

Yapım işleri ihalelerinde, 4734 sayılı Kanunun 36 ncı maddesi uyarınca ilk oturumda teklif mektubu ve geçici teminatını usulüne uygun sunan geçerli teklifler tespit edildikten sonra; Yaklaşık maliyetin % 120’sinin üzerindeki ve % 40’ının altındaki teklifler dikkate alınmaksızın, geçerli tekliflerin aritmetik ortalaması ve standart sapması hesaplanır. T_ort1     : Geçerli tekliflerin (T_n) aritmetik ortalaması (T_ort1 =
σ          : Geçerli tekliflerin standart sapması (σ = )
Aritmetik ortalamadan standart sapma çıkartılır ve eklenir.
Aritmetik ortalama değerinin standart sapma kadar aşağısı ve standart sapma kadar yukarısı arasında kalan bölgede yer alan tekliflerin tekrar ortalaması alınmak suretiyle, ikinci aritmetik ortalama bulunur.

T_i         : Standart sapma aralığında kalan teklifler : { T_i: (T_ort1– σ ≤ T_i ≤ T_ort1+ σ)}
T_ort2     : Standart sapma aralığında kalan tekliflerin (T_i) aritmetik ortalaması (T_ort2= )
Hesaplanan ikinci aritmetik ortalama yaklaşık maliyete bölünmek suretiyle (C) değeri elde edilir.
C         : T_ort2/YM
(C) değeri aşağıdaki eşitliklerin ilgili olanında yerine konularak (K) değeri bulunur.
C < 0,60 →                
0,60 ≤ C ≤ 1,00 →     
C > 1,00 →                
Sınır değer aşağıdaki eşitlikten bulunur:
SD (Sınır değer) =

Aşırı düşük sorgulama sınır değer katsayısı (N) belirleme

Yapım işlerinde sınır değer hesabı yapabilmeniz için (n) katsayısını girmeniz gerekmektedir. Bu katsayı 11.06.2011 tarihinde hayatımıza girmiştir. Bilfiil firmaların ihale tenzilat oranlarını yükseltmelerinden dolayı hayatımıza girmiştir. Kamu tecrübesi ihale sistemini düzene sokmak için işin niteliği ve özelliğine göre katsayı sistemini getirmiştir.

Açıklama	Katsayı
B-Üstyapı (Bina) İşleri	1,00
C-Sıhhi Tesisat ve Mekanik Tesisat İşleri	1,00
D-Elektrik İşleri	1,00
E-Elektronik ve İletişim İşleri	1,00
Yapım işleri tamamlama, onarım, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri	1,00
Diğer yapım işleri (Altyapı, çevre düzenleme, park bahçe vb. işler)	1,20

İhale yetkilisi tarafından tabloda belirtilen herhangi bir kısımların oranını bulur. Daha sonra oran olarak yüksek bölüme göre katsayı belirler. Bu durum yine mevzuatta belirtilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliğ 45.1.1.2

Gerekli görülmesi durumunda, (45.1.1.1.) maddesi uyarınca belirlenen sınır değer katsayıları yerine, işin niteliğine göre;
a) Mevzuatı uyarınca kendisine yapım işi yaptırma yetkisi verilen bakanlıklar tarafından, bakanlık merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı, ilgili veya ilişkili olan idareleri için,
b) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, (a) bendinde sayılan idareler dışındaki idareler için,
(1,00)’den küçük, (1,20)’den büyük olmamak üzere (N) sınır değer katsayıları belirlenebilir. Ayrıca Bakanlıklar tarafından ön proje üzerinden ihalesi yapılacak olan üst yapı işleri için (0,90)’dan küçük, (1,10)’dan büyük olmamak kaydıyla farklı katsayılar belirlenmesi de mümkündür. Belirlenen katsayılar, Resmî Gazete’ de ilan edilir. İhalede uygulanacak sınır değer katsayısı, ihale ilanı veya davet mektubu ile idari şartnamenin “Diğer hususlar” başlıklı bölümünde belirtilir.

Aşırı düşük sorgulamasında firmalara verilecek asgari süreler

İdare tarafından, sınır değerin altındaki firmalara savunma hazırlaması için vereceği asgari süreler;

• Yapım işleri en az 5 iş günüdür.
• Hizmet ve Mal alımları en az 3 iş günüdür.

Söz konusu süreler tebliğ tarihinden itibaren özellikle geçerli olmak zorundadır. Firmanıza yazının geldiği gün süreye dahil değildir. Resmi tatiller süreye dahil değildir. Bu süreler belirlenirken kanun koyucu asgari süreleri belirtmiştir. Azami süre mevzuatta belirtilmemiştir. Duruma göre veyahut isteklinin haklı bir gerekçesi olmak kaydıyla, sürenin arttırılması takdir hakkı idarenindir. Aşırı düşük sorgulamasında sürenin yetersiz olacağını düşünüyorsanız idareden ek süre istemelisiniz. İdare açısından da bu durum şöyle değerlendirilmelidir. Firmanın teklifinin geçerli olabilmesi halinde kamu yararı bulunma ihtimali söz konusu olmalıdır. İlave süre vermenin Kurumlar açısından hiç bir sıkıntısı yoktur. Çünkü evrakların bazıları 3.kişiler tarafından hazırlandığından ve izin, hastalık, şehir vb. sebeple dışına çıkmış olabilir. Bu sebeple, idareler istekli firmanın talebini dikkate alır.

İdarenin firmadan istediği açıklamalar nelerdir?

Tekliflerin değerlendirilmesi sonucu, sınır değerin altında kalan firmalar tespit edilir. Açıklama istenilen iş kalemleri, açıklama istenmeyen analiz girdileri belirlenir. Daha sonra aşağıdaki listede belirtilen hususlarda etraflıca açıklama istemektedir.

1. Yapım yönteminin ekonomik olması ile ilgili açıklama ve evraklar
2. Seçilen teknik çözümler ve yapım esnasında firmanın kullanacağı avantajlı koşullar ile ilgili belge ve evraklar
3. Yapım işinin özgünlüğü ile ilgili evraklar

Değerlendirilerek ihalenin sonuçlandırılacağı belirtilmektedir. Ancak burada daha önce bahsettiğimiz husus geçerli hale gelmektedir. Mevzuatta açıkça belirtilmesine rağmen uygulamada bu kanun maddeleri geçersiz hale gelmiştir. Çünkü, aşırı düşük sorgulama esnasında yukarıdaki maddelere vereceğiniz cevabın hiçbir önemi bulunmamaktadır. Mevzuatın bu bölümü tamamen kullanımdan kalkmış, ancak yürürlükten kalkmamıştır.

Kamu İhale Genel Tebliğ 45.1.12

Seçilen teknik çözümler, yapım işinin yerine getirilmesinde kullanılacak avantajlı koşullar veya yapım işinin özgünlüğü hususunda bir açıklamada bulunulması durumunda; belirtilen çözüm, avantajlı koşul ve özgünlük sayesinde elde edilen maliyet avantajı açıklanmalıdır.

İdarenin aşırı düşük sorgulama ekinde istediği evraklar nelerdir?

İdarece teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden aşağıda belirtilen evrakları istemesi gerekir.

• Üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri
• Çimento ve demir ürünleri için ilan edilmiş üretici fiyat tarifeleri
• Kamu kurumlarının sunduğu mal ve hizmetlere ilişkin ilan edilmiş fiyat tarifeleri
• Kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili mal veya hizmetlere ilişkin ilan edilen asgari fiyatlar
• Ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanakları
• Stoğunda bulunan mallara ilişkin stok tespit tutanakları

İstekliler aşırı düşük teklif sorgulama dosyasına uygun olan maddelerdeki evrakları savunma ekinde sunacaktır. Fakat, firma istediği şekilde mevzuatta belirtilen yöntemleri kullanır. Burada mevzuata uygun olmak koşulu ile isteklinin takdirine bırakılmıştır.

İstenilen belgeler ile açıklama yapılamaması halinde ne yapılır?

İstekli firmalar bazı özel durumlarda mevzuatta belirtilen yöntemler ile açıklama yapamaz. Bu durum genellikle yurtdışından direkt ithal edilen ürünlerin açıklanmasında yaşanmaktadır.

Kamu İhale Genel Tebliğ 45.1.13

Yukarıda sayılan bilgi ve belgelerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekliler tarafından gerekçesi belirtilmek suretiyle ilgili mevzuatına göre son 12 ay içinde düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir (Örnek: Yurt dışından ithal edilen mallara ilişkin olarak gümrük giriş beyannamesi kullanılarak açıklama yapılabilir).

Burada mevzuatta detaylı bir biçimde açıklama yöntemi belirtilmemiştir. Açıklayacağınız iş kaleminde problem varsa bunun gerekçeleri detaylı bir şekilde yazılmalıdır. Açıklama istenilen iş kalemi son 12 ay içerisinde gümrük beyanı ile giriş yapmamış da olabilir. Veyahut tamamen yeni bir teknoloji olup, daha önce ülkemize getirilmemiş de olabiliri. Bu husus ile ilgi gerekli kurumlar ile yazışma yapılıp, bu yazışmalar savunma dosyasına eklenebilir.

Aşırı düşük sorgulamasında analiz düzenlenmesi zorunlu olmayan iş kalemleri

Sınır değer altı teklif sorgulamasında bazı hallede kesinlikle analiz düzenlenmesi zorunlu değildir.

• Kamu kurum ve kuruluşları fiyatları ile açıklama yaptığınız iş kalemleri
• Esaslı bir işçilik gerektirmeyen, yapıya sadece montajı yapılan iş kalemlerine ait alınan fiyat tekliflerine
• Proje, harita vb. iş kalemlerine

Aşırı düşük sorgulama dosyası nasıl hazırlanır?

İster yapım ister hizmet alımı olsun, ekap sınır değerin altında kaldığınız ihaleden sonra belli olacaktır. Firma olarak yapmanız gereken, idareden yazı gelmeden savunma için hazırlık yapmanızdır.

Yapım işleri aşırı düşük sorgulama dosya hazırlama

İhale konusu iş, sınır değerin altında kalması birinci kuraldır. İdarenin ihale ilanın da aşırı düşük sorgulaması isteneceği belirtilmesi ikinci kuraldır. Buna göre Aşırı düşük teklif sorgulamasına cevap dosyası hazırlama işi mevzuatta detaylı bir biçimde belirtilmiştir. Ancak mevzuat uygulamaları dinamik bir sistemdir. İstekliler uygulamada farklı hususlar ile karşılaşır. Bu kavramlara yabancı olabilirsiniz. Birde danıştayın düzelttiği kararlar vardır.

Bu yüzden uygulamada maç oynanırken kurallar devamlı değişmektedir. Açıkladığımız sebeplerle aşırı düşük teklif açıklaması yapılırken, bizlerden destek almanız firmanızın çıkarına olacaktır. Eğer sorgulama dosyanızı gene de kendiniz hazırlamak isterseniz aşağıda konu başlıklarını inceleyeceğiz. Aşağıda belirteceğimiz yöntemlerin biri veyahut birkaçı kullanılarak açıklama yapılabilir.

Kamu fiyatları kullanarak aşırı düşük sorgulama dosyası hazırlama

İdarenin sorguladığı iş kalemi için kamu kuruluşlarınca yayımlanmış fiyat kullanılır. Önemli olan cari yıl birim fiyatlarına kar ve genel gider hariç teklif ederek açıklama yapılmasıdır. Lakin mevzuatta kamu fiyatlarından daha yüksek teklif verilebilmesinde engel yoktur. Ancak uygulamada kamu fiyatını aşması halinde açıklama yapılması zorunludur.

İsteklinin hangi kurumun rayiç fiyatını kullandığını tablo halinde göstermesi durumunda analiz düzenle zorunluluğu yoktur. Firma rayiç fiyatın üzerine kar ve genel gider ekleyerek gösterir. Bir diğer hususta referans alınan kurumun belirtilmesi gerekir.

Aşırı düşük sorgulamada kamu fiyatları kullanılan iş kalemleri tablosu nasıl hazırlanır?

Örneğin; “Ahşaptan oturtma çatı yapılması (çatı örtüsü altı tahta kaplamalı)” iş kalemi için açıklama yapalım. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 15.300.1001 poz numaralı rayiç fiyatını baz alalım. Bu rakam (2022 yılı 309,12 rayiç bedeli) 309,12 +0,88 TL kar ve genel gider ekleyelim. Toplam teklifimizi 310,00 TL olarak tabloda gösterelim. Bu durumda aşırı düşük savunma da herhangi bir analiz ve ek belge sunmamıza gerek yoktur. Tablo örneği aşağıda verilmiştir.

Sıra No	Poz No	İş kaleminin adı	Birim fiyatı alınan kurum/kuruluş	Kar ve genel gider dahil birim fiyat	Kar ve genel gider hariç birim fiyat	Teklif edilen kar ve genel gider	Teklif edilen birim fiyat
1	15.305.1201	Renksiz beton kiremitler ile çatı örtüsü yapılması (çift latalı sistem)	Çevre ve Şehircilik	225,75	180,60	19,40	200,00
2	15.315.1002	Ø 100 mm çapında bir ucu muflu sert PVC yağmur borusu temini ve yerine tesbiti	Çevre ve Şehircilik	73,41	58,73	0,07	58,80
3	77.100.1019	Her türlü kiremit çatı örtüsü sökülmesi, toplanması, temizlenmesi, istif edilmesi	Ptt Genel Müdürlüğü	17,81	14,25	0,75	15,00
4	43.665.1056	HER TÜRLÜ DEMİR KAPAK VE SAVAK KAPAĞI YAPILMASI	İller Bankası A.Ş.	142,46	113,97	0,03	114,00
5	KGM/17.085/K	KAZI TAŞI İLE İSTİFLİ TAŞ DOLGU	Karayolları Genel Müdürlüğü	158,48	126,78	0,22	127,00

Yukarıda görüleceği üzere hangi kurumun fiyatı baz alındıysa belirtilecektir. Bu listede gösterilen iş kalemlerine analiz yapılması gerekmez. Aynı zamanda yapmış olduğunuz analiz rayiçlerini de bu tabloda göstermeniz halinde savunma da ilgili rayiçlere destekleyici belge sunmanıza gerek yoktur.

Kamu İhale Genel Tebliğ,

İlan veya davet tarihinde cari yıl birim fiyatın yayımlanmamış olması durumunda, istekli tarafından önceki yılın yayımlanmış birim fiyatları kullanılabilir.

Aşırı düşük sorgulamasında işçilik saat ücretleri

Hazırlanan savunmada, analizler içerisindeki işçilik saat ücretleri yürürlükte bulunan asgari ücret saatinin altında belirlenemez. O halede, belirlenmesi halinde elenme sebebidir. Savunma dosyasının herhangi bir yerinde bulunan işçilik saat ücretlerine dikkat etmeniz gerekmektedir. Bu sebeple, saat ücretlerini asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenen tutar üzerinden tespit edebilirsiniz.

Hizmet alımı aşırı düşük sorgulama dosya hazırlama

Hizmet alımları aşırı düşük teklif sorgulama dosyası hazırlamak yapım işlerinden belli başlı bazı farklılıkları vardır. Bunun sebepleri hizmet alımlarının kendi içerisinde farklı kategorilere ayrılmasıdır. Her kısmın farklı mevzuat ve uygulamaları mevcuttur.

Personele dayalı hizmet alımları aşırı düşük sorgulama

Sadece personel alım ihaleleri olan temizlik, güvenlik veyahut herhangi bir mesleki istihdam ihaleleri bu kapsamdadır.

Personele dayalı işlerde aşırı düşük sorgulama sınır değer tespiti

Personele dayalı hizmet alımlarında aşırı düşük sorgulama sınır değeri, İdarenin kar hariç yaklaşık maliyetidir. Bu maliyetin altı aşırı düşük teklif olarak kabul edilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus sınır değerin altında bulunan tekliflerin savunmasını yapmak çok zorlaşmıştır. Çünkü hareket alanınız bulunmamaktadır. Sadece işçilik ve sgk giderleri olduğu için sorgulama açıklaması yapmak zordur.

Personele dayalı olmayan hizmet alımlarında sınır değer tespiti nasıl yapılır?

Hesap formülünü vermeden önce kavramların açıklamasını yapalım.

• SD: Sınır değer
• YM: Yaklaşık Maliyet
• n: İhalenin ilk oturumunda teklif mektubu ve geçici teminatı usulüne uygun olduğu anlaşılan ve teklif tutarı yaklaşık maliyetin yüzde 60’ından düşük ve yaklaşık maliyetten yüksek olanlar dışındaki isteklilerin teklif sayısını belirtir.
• T1, T2, T3: Geçerli teklifleri gösterir.
• R: Sınır değer tespit katsayısı

Personele dayalı olmayan hizmet alımlarında aşırı düşük sorgulama sınır değer R katsayısı

Yukarıda formülde kullanılan R katsayısını bundan böyle Kamu İhale Kurumu belirlemiştir. Bu katsayıyı idareler seçerken gerçekleştirmek istedikleri işlere göre aşağıdaki tabloda belirler. İdare ihale ilanında tüm isteklilerin göreceği şekilde bulunacaktır.

Aşırı düşük sorgulama sınır değer R katsayıları

İhalenin Niteliği	R katsayısı
Araç Kiralama	0,72
Bilgisayar Sistemlerine Yönelik Hizmetler	0,87
Malzemeli Yemek	0,79
Mühendislik Hizmetleri	0,74
Sigorta Hizmetleri	0,78
Diğer Hizmetler	0,71

Hizmet alımlarında aşırı düşük sorgulama yöntemleri

Sorgulama yöntemleri yapım işlerinden bazı farklılıkları vardır. Bunlar hizmet alımı ihalesinin niteliğine göre değişmektedir. Aşağıda alt başlıklar halinde kısaca değineceğiz. Burada yine dikkate alınması gereken husus, mevzuatta yazanlar ile bazı teamüllerde farklılıklar olabilmesidir.

Hizmet alımı aşırı düşük sorgulamada işçilik bedellerinin açıklanması

Savunmada işçilik bedelleri ile ilgili açıklama yaparken kurum (kik) işçilik modülü kullanılması gerekmektedir. Modüle gerekli işçilik bilgileri girildikten sonra ortaya çıkan değeri maliyetiz olarak hesap tablolarına yazabilirsiniz. Modül evrağını ise savunma dosyanıza eklemeniz gerekmektedir.

3. üncü kişilerden alınan fiyat teklifi ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ

Üçüncü Kişilerden Alınan Fiyat Teklifleri: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife konu mal veya hizmet için maliyet tespit tutanağı (Ek-O.5) veya satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.6) düzenlenecektir.

şeklinde düzenleme yapılmıştır. Yapım işleri ile aynı özelliklere sahip teklif formatı ve tutanaktır. Çok detaylı bir konu olduğu için, başka bir makale sadece bu konuyu kapsayacaktır. Özetle, tedarikçi firmanızdan almış olduğunuz fiyat teklifi ve ekleridir.

Kamu tarafından sunulan mal ve hizmet fiyatı ile aşırı düşük sorgulama

Firma, Ülke genelinde kamu tarafından sunulan mal ve hizmet fiyatları ile açıklama yapar. Ancak, ihale ilan tarihi ile ihale tarihi arasında yayınlanmalıdır(ihale tarihi hariç). DMO tarafından satılan ürünler bu şekilde açıklanır. Türk Standartları Enstitüsü tarafından üretilen fiyat tarifeleri kullanılmaktadır.

Kamu tarafından fiyatı açıklanan iş kalemleri ile aşırı düşük sorgulama

Burada mevzuatta belirtilen, Bakanlıkların yayınlamış olduğu rayiç bedeller ile açıklama yapar. Rayiç bedelleri ihalenin yapıldığı yılda bazı alınması yeterlidir.

Ticaret borsası fiyatları ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.4

Ticaret Borsası Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 51 inci maddesinin (c) bendi uyarınca borsa idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününde gerçekleşen ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.

Toptancı hal fiyatları ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.5

Toptancı Hal Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin 11/3/2010 tarihli ve 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca faaliyet gösteren toptancı hali idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününe ait ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.

Özel veya Münhasır hak sahibi kuruluşların uyguladığı fiyatlar ile aşırı düşük sorgulama

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.6

İlgili mevzuatı uyarınca, belirli mal veya hizmetlerin kamuya sunulması konusunda lehine sınırlama bulunan kuruluşların tedarikçisi oldukları mallar veya sunucusu oldukları hizmetler için uyguladıkları fiyatlar ile açıklama yapılabilir. (Ek cümle: 25/01/2017-29959 R.G./12. md.) Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için kullanılan fiyatların ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur.

İsteklinin aldığı ve sattığı mallar ile aşırı düşük teklif sorgulama

İsteklinin ticaretinin yapmış olduğu ürünlere ait maliyet açıklaması yapar. Bu yöntemi kullanabilmesi için yetkili meslek mensubu ile birlikte standart formları hazırlar. Firmanın düzenlediği Ek-O.7 tutanağını meslek mensubu (SMMM) onaylar.

Maliyetler dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için şartlar şunlardır.

1. Teklif fiyatının, (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması.
2. İsteklinin son veya önceki beyanname döneminde ihale miktarının %50 oranında alım yapmış olması.

Satışlar üzerinden yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için şartlar şunlardır.

• Teklif fiyatının, (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmaması.
• Söz konusu ürünün ticaretinin isteklinin faaliyet alanında olması.

İhaleden önce söz konusu ürün kamuya satıldıysa;

1. Son veya bir önceki beyanname döneminde ise,
2. 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelere satıldıysa,
3. Satılan mal idarece kabul edildiyse,

İdareye (Ek-O.7) sunulmasına gerek yoktur. İlgili kuruma, satışa ilişkin fatura örnekleriyle belgelendirme yeterlidir.

Ortağı olduğu işletmeden mal çekerek aşırı düşük sorgu açıklaması

Kamu İhale Genel Tebliğ 79.2.2.8

İsteklinin Ortağı Olduğu Tüzel Kişiye Ait İşletmeden Mal Çekmesiyle Oluşan Emsal Bedel: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesi veya satın alması durumunda söz konusu malın emsal bedeli ile değerlenmesi gereklidir. Emsal bedelinin tespitinde 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri esas alınır. Bu durumda, Vergi Usul Kanununa göre hesaplanan emsal bedeli gösteren ve istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından hazırlanarak imzalanan ve kaşelenen beyanın verilmesi yeterlidir.

Hizmet alımı akaryakıt aşırı düşük sorgulaması

Firma savunmada, akaryakıt iş kalemi için enerji piyasası düzenleme kurumu tarafından yayımlanan listeyi kullanır. Savunan ayrıca, İstanbul Avrupa yakasında bulunan bayilerin adına beyan edilen fiyatın ortalamasını alır. En yüksek işlem hacimli 8 firmanın akaryakıt fiyatları kullanır. İsteklinin sunduğu, bu fiyatların % 90’ının altında sunduğu açıklamalar geçerli kabul görmez. Mazot veya benzine yönelik olarak öngörülen tutarın Tl/Lt cinsinden hesaplanmasında EPDK’ nun düzenlemeleri dikkate alınmalıdır. Şeklinde mevzuatta belirtilmiştir. Ancak, Kamu fiyatları ile açıklama yapıldığı takdirde buradaki mevzuatta belirtilen kurallar devre dışı kalır.

Mal alımı aşırı düşük sorgulama dosya hazırlama

Mal alım ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında, mal alımlarına özel husus düzenlemesi özelikle yapılmamıştır. Aksine, bunun yerine atıfta bulunulmuştur. Mal alımları ihalesinde aşırı düşük sorgulama dosyasının değerlendirme esaslarında da herhangi bir özel düzenleme bulunmamaktadır.

Kamu İhale Genel Tebliğ 62/A.1.1.

Aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda isteklilerin yapacakları açıklamalara esas olacak önemli teklif bileşenlerinin, bütün istekliler için aynı unsurları içerecek şekilde belirtilmesi zorunludur. Aşırı düşük teklif açıklaması sunulması için isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere uygun bir süre verilir. İstekliler, aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini, bu Tebliğin “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79 uncu maddesinde belirtilen yöntemlerle açıklayabilirler.

Aşırı düşük sorgulamasında idarece yapılmaması gerekenler nelerdir?

İdareler tarafından sınır değerin altında kalan isteklilerin tekliflerini değerlendirmesini örnek olarak yapalım. Mevzuat gereği zorunlu olarak yapmaması gereken işlemler mevcuttur. Bunların en başında, hayatın olağan akışını belirtip nihayetinde teklifin reddedilmesidir. İdarece genel bir ifade ile isteklinin teklifi değerlendirme dışı bırakılamaz. Bunun yerine tam detaylı olarak hangi mevzuata aykırı olduğu tanımlanarak ihale kararına gerekçe yazılmalıdır.

Bir diğer hususta kamu ihale genel tebliğ’ inde açıkça belirtilmiştir. Açıklama istenmesine gerek olmayan başka bir deyişle istenemeyen evrak ve fiyat kontrolüdür. İdareler bundan kaçınması gerekmektedir. Örneğin, açıklama istenmeyen iş kalemlerine idareler mantık yürüterek açıklama istemektedir. Bir teknik işlemde açıklama istenilemez deniyorsa, bu iş kaleminde açıklama istenilemez anlamı çıkar. Farkındayım yazarken bile çok saçma duruyor. Ancak, idareler bu basit şeylerde bile dikkat etmiyor veyahut okuduğunu anlamıyor.

Aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmayacak hizmet alımları

Hizmet alımı tatbik mevzuatında, aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmayacak ihaleler özellikle belirtilmiştir. Bu hizmet alımları aşağıda listelenmiştir.

• 1) Haberleşme, İletişim ve Telekomünikasyon Hizmetli
• 2) Sigorta Hizmeti
• 3) Muhasebe Hizmeti
• 4) Piyasa Araştırması ve Anket Hizmeti
• 5) Tanıtım, Basım ve Yayım Hizmeti
• 6) Fotoğrafçılık ve Sanatsal Hizmeti

İdare bu işlerde yaklaşık maliyetine ve ilan süresine bakmadan ihaleyi sonuçlandırır. Dolayısıyla komisyon aşırı düşük teklif tespit ve inceleme yapmaz. Çok sayıda işi aynı anda bünyesinde barındıran alım ihtiyacı doğması normaldir. Komisyon, belirlenen yaklaşık maliyetteki ağırlığının yarıdan fazlası işlerden biri kabul eder. Bu durumda aşırı düşük sorgulama yapılmadan sonuçlandırılması gerekmektedir.

Yaklaşık maliyete göre sorgulama yapılacak alımlar

Yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısına kadar olan işlerde aşırı düşük sorgulama yapılmayacaktır. Bu alımlar şunlardır.

• 1) Bilgi Yönetim Sistemleri Bilişim Hizmetleri
• 2) Organizasyon Hizmetleri